Νάρκισσος και ανάγκη αυτοθαυμασμού και ετεροθαυμασμού
Ο νάρκισσος είναι όρος που προήλθε από την ελληνική
μυθολογία πάνω στον νάρκισσο. Σύμφωνα
με τη μυθολογία, κατά μία εκδοχή, ο νάρκισσος ήταν νεαρός που “έπεσε” στην
αγάπη με την echo νύφη,
η οποία μπορούσε μόνο να επαναλάβει την τελευταία συλλαβή των λέξεων που
άκουγε. Ήταν ανίκανη να του εξηγήσει την αγάπη της.
Κατά μία άλλη εκδοχή ο νεαρός νάρκισσος ερωτεύτηκε τον
εαυτό του όταν είδε το είδωλό του στο νερό. Ο νάρκισσος όταν είδε μια πανέμορφη
μορφή να καθρεφτίζεται στη λίμνη (τη δική του), μη συνειδητοποιώντας ότι ήταν
το είδωλο του ίδιου του εαυτού, προσπάθησε να αγγίξει τη εικόνα που του
αντανακλούσε στο νερό, όπου έχασε την ισορροπία του και έπεσε στη λίμνη και
πνίγηκε. Ο νάρκισσος θεωρείτο ο γιος του ποταμού Κηφισού και της νύμφης
Λειριωπής.
O ναρκισσισμός έχει συσχετιστεί με την υπερβολική αγάπη του
εγώ.
Στην
ψυχανάλυση ο Φρόυντ εισήγαγε αυτή
την έννοια μιλώντας για πρωτογενή ναρκισσισμό, για να προσδιορίσει ότι στην παιδική
ηλικία το παιδί επενδύει κατ’ αρχάς στο πρόσωπό του, στον εαυτό του που είναι
λίγο διαφοροποιημένο από τους άλλους. Ο Σίγκμουντ
Φρόυντ, ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης, πίστευε ότι η σχιζοφρένεια ήταν μια
διαταραχή του ναρκισσισμού.
O πρώιμος ναρκισσισμός σχεδιάζει το ναρκισσισμό του παιδιού,
το οποίο παίρνει τον εαυτό του σαν αντικείμενο αγάπης, χωρίς καμιά αναφορά στον
εξωτερικό κόσμο. Ο δευτερεύων ναρκισσισμός σχεδιάζει μια κινητική κατάσταση που
συναντιέται μέσα σε πολύ βαριές αρρώστιες και μάλιστα σε ψυχώσεις. Ο όρος
ναρκισσισμός εισήλθε στην ψυχοπαθολογία για πρώτη φορά το 1898 από τον Άγγλο
γιατρό Henry Havelock Ellis.
Ο πρωτογενής
ναρκισσισμός είναι ένα φυσιολογικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του
παιδιού. Ο δευτερογενής χαρακτηρίζει τον παθολογικά ενήλικα και δηλώνει τις
λιμπιντινικές επενδύσεις του εαυτού, που είναι σε βάρος της λιβιδινικής
επένδυσης του άλλου. Βασίζεται σε διαφοροποιημένο εγώ από τον πρωτογενή
ναρκισσισμό.
Η διαταραχή της
ναρκισσιστικής προσωπικότητας έγκειται στις φαντασιώσεις και στη μεγαλοπρεπή
συμπεριφορά του. Τα συμπτώματα αυτά είναι έκδηλα στην αρχή της ενηλικίωσης. Η
διαταραχή αυτή είναι στενά συνδεδεμένη με εγωκεντρισμό. Ο νάρκισσος ψάχνει την
ικανοποίηση από τον ίδιο του τον εαυτό και κατά συνέπεια αναζητά την αναγνώριση
από τους άλλους.
Ο άνθρωπος που
είναι νάρκισσος έχει υπερβολική αυταρέσκεια, έλξη προς τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο ενήλικας νάρκισσος παλινδρομεί στην παιδική του ηλικία και χαρακτηρίζεται από
ματαιοδοξία, εγωισμό και έπαρση. Σε
παθολογική μορφή, ο νάρκισσος υπερεκτιμά
τις ικανότητές του και έχει μια υπερβολική ανάγκη για θαυμασμό και επιβεβαίωση.
Η υπερβολική αγάπη του εαυτού δίνει την αίσθηση μεγαλείου, ακόρεστη
ματαιοδοξία, αυξανόμενη εξάρτηση στην αυτοεκτίμηση και αυτοερωτική κατάσταση.
Η μεγαλύτερη
ανησυχία των νάρκισσων, ανά πάσα στιγμή, είναι η εικόνα τους, αντί των
συναισθημάτων τους. Διακατέχονται
από μια ατελείωτη χειραγώγηση, αποπλάνηση, εξουσία, κυριαρχία.
Τον ναρκισσισμό συναντούμε στους εφήβους, στους καλλιτέχνες,
σε αρρωστημένα άτομα. Ο αυνανισμός των εφήβων με συνοδεία φανταστικών ερωτικών
σεναρίων, περιέχει ναρκισσιστικά στοιχεία, τα οποία για αυτή την ηλικία δεν
θεωρούνται παθολογικά.
Η ατομική προβολή για κοινωνική επιτυχία των ηγετών, πολιτικών,
δημάρχων, καλλιτεχνών κ.ά επενδύεται δήθεν, σύμφωνα με τους ίδιους, για το καλό
των πολιτών. Διακρίνονται για την υπερβολική ανάγκη για επιτεύγματα και
ικανότητες, που γίνονται πλέον τρόπος ζωής. Έχουν φαντασιώσεις απεριόριστης
επιτυχίας, δύναμης, λαμπρότητας, ομορφιάς, ιδανικής αγάπης και το κυριότερο
υπερβολική ανάγκη για θαυμασμό. Ο νάρκισσος εκμεταλλεύεται τους άλλους και τους
χρησιμοποιεί για να επιτύχει τους σκοπούς του. Στερείται
ενσυναίσθησης (απροθυμία να αναγνωρίσει,
να μοιραστεί συναισθήματα άλλων, να μπει στη θέση των άλλων και να τους
καταλάβει). Είναι ζηλόφθονος. Η στάση του είναι συνήθως υπεροπτική,
αλαζονική.
Συμπερασματικά
ο νάρκισσος σκέφτεται υπερβολικά τον εαυτό του. Τα πάντα στηρίζονται γύρω από
το εγώ του, γύρω από τον εαυτό του. Αγαπά, θαυμάζει, λατρεύει τον εαυτό του σε
επικίνδυνο σημείο για τις επικοινωνιακές σχέσεις του με τους άλλους. Δεν τον
ενδιαφέρει να καταστρέψει την ανθρωπότητα, προκειμένου να ολοκληρωθεί η
επιθυμία κυριαρχία του προς τρίτους. Γνωστά είναι τα ονόματα δικτατόρων ηγετών
ολόκληρης της υφηλίου.
Κατερίνα Σούμπαση
Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια
Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)
Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία LCM (London Centre of Management)
(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)
Τηλ.: 69 47 69 57 07