Α. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ & ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Α. Χαρακτηριστικά της εφηβείας και

επιρροές από την κοινωνία

H ψυχολογία των εφήβων

Η βία των ΜΜΕ, τηλεόρασης και διαδικτύου επιδρά στην κοινωνία και ιδιαίτερα σε μικρές και ευάλωτες ηλικίες. Μία ηλικία αρκετά κρίσιμη όσον αφορά την δεκτικότητα της βίας είναι η εφηβεία, την οποία και θα αναλύσουμε εκτενέστερα με σκοπό να γίνει κατανοητό, γιατί οι έφηβοι επηρεάζονται από τα ΜΜΕ και ταυτίζονται και αναπαριστούν τις προβαλλόμενες βίαιες πράξεις των ΜΜΕ στον εαυτό τους ή στην κοινωνία.

Η Εφηβεία είναι η μεταβατική ηλικία που κυμαίνεται από 14-20 χρονών περίπου. Βρίσκεται ανάμεσα της παιδικής και της ενήλικης ζωής. Ορισμένα άτομα εισέρχονται πρόωρα στην εφηβεία και άλλα πολύ αργά, προς το τέλος της. Ο έφηβος διακρίνεται για τη μεταβολή, αλλαγή στο βιολογικό, σωματικό, γνωστικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό τομέα κατά την ανάπτυξή του. Γενικά τον έφηβο χαρακτηρίζουν οι έντονες χαρακτηριστικές, ψυχικές, σωματικές και βιολογικές αλλαγές.

Οι σχέσεις του εφήβου αφορούν τις ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές του σχέσεις. Στις ενδοπροσωπικές σχέσεις οι προβληματισμοί του εστιάζονται στην υπαρξιακή του υπόσταση, δηλ. “ποίος είμαι”, “τί κάνω”, “πού πάω”, “τί θέλω απ’ τη ζωή”, “πώς ζω», «τι πρέπει να κάνω”. Οι διαπροσωπικές του σχέσεις αφορούν τη σχέση που έχει με τους άλλους, με το Κοινωνικό Σύνολο, με το άλλο φύλο και γενικά με την ένταξη και ενσωμάτωσή του με την Κοινωνία.

Ο έφηβος διαπιστώνει ότι για τη συνύπαρξη με τους ενήλικες και την ενσωμάτωσή του στο Κοινωνικό Σύνολο και για να γίνει αποδεκτός θα πρέπει να προσαρμοστεί στις ιδέες τους, στον τρόπο ζωής τους, συνεπώς θα πρέπει να υιοθετήσει τη συμπεριφορά τους, επομένως να ταυτιστεί στους ρόλους τους, στη νοοτροπία τους. Ακριβώς σ’ αυτό το σημείο κάνει την επανάστασή του, γιατί δεν θέλει να ανήκει στη “μάζα των μεγάλων”, αλλά να διατηρήσει τη δική του οντότητα, τη δική του ατομική υπόσταση, τη δική του αυτονομία, τη δική του αυτούσια προσωπικότητα. Νιώθει ότι με την παρουσία και ενσωμάτωσή του στην ομάδα κατορθώνει να έχει μια καλύτερη επικοινωνία, -επειδή παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με τους συνομηλίκους του-. πιστεύοντας ότι αντλεί περισσότερη δύναμη μέσω της συνύπαρξής του με άλλους ομοειδείς του.

Η σύγκρουση των εφήβων στην αναζήτηση της

ενσωμάτωσής τους στην Κοινωνία 

Το στοιχείο της αντιδραστικότητας που χαρακτηρίζει την ηλικία του μπορεί να τον οδηγήσει ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό του ή και στην κοινωνία, καταφεύγοντας είτε στην απομόνωση, είτε στη συμμετοχή του σε ομάδες συνομηλίκων του που διακρίνονται για τη βία τους.

Ο έφηβος επιζητεί την του λόγω της αντίδρασης, που δημιουργεί η ηλικία του. Κατακλύζεται από την επιθυμία να είναι ανεξάρτητος. Δεν επιθυμεί να εξαρτάται απ’ τους γονείς του, αλλά να μπορεί να ενεργεί ελεύθερα όπως νιώθει, χωρίς παρατηρήσεις, λογοκρισίες, καταστολές, επιβολές, ελέγχους. Θέλει να αισθανθεί μεγάλος σαν κι αυτούς, και να αποφασίζει μόνος του για τον εαυτό του και όχι να αποφασίζουν συνεχώς οι άλλοι ασφάλεια, άσχετα εάν εναντιώνεται στους γονείς γι’ αυτόν. Τότε αρχίζει να αντιδρά με επιθετικότητα προς τους γονείς του και την κοινωνία. Νιώθει ότι τον καταπιέζουν οι γονείς του και η κοινωνία και ότι δεν τον αγαπούν πραγματικά. Τότε ακριβώς αρχίζει να πολιορκείται απ’ το συναίσθημα της μοναξιάς. Υπάρχει μια αμφιθυμική κατάσταση στον ίδιο. Απ’ τη μια αισθάνεται ανασφαλής και απομονώνεται, κλείνεται στον εαυτό του και απ’ την άλλη νιώθει όλο ενέργεια την οποία δεν ξέρει πώς και πού να διοχετεύσει. Εκεί που παρουσιάζεται τρισευτυχισμένος, σε έξαρση, ξαφνικά νιώθει να διακατέχεται από συναισθήματα δυστυχίας και πέφτει σε ύφεση.

Αρκετοί παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά του εφήβου, όπως οι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Οι ενδογενείς παράγοντες προέρχονται από τις εσωτερικές του σχέσεις, ενώ οι εξωγενείς προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον.

Επειδή η εφηβική ηλικία είναι μια μεταβατική «επαναστατική» ηλικία γι’ αυτό και βγαίνουν εύκολα στην επιφάνεια τα στοιχεία που επηρεάζουν την οργανική και ψυχική του διάσταση, όπως είναι το κληρονομικό, το έμφυτο και το επίκτητο (προερχόμενο από την επιρροή κυρίως του περιβάλλοντος). Το επίκτητο είναι ένα στοιχείο, το οποίο προέρχεται, αποκτάται από το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον. Στο άμεσο περιβάλλον, βρίσκουμε βασικά τους γονείς και ακολουθούν οι πλησιέστεροι στην οικογένεια. Στο έμμεσο περιβάλλον, βρίσκουμε το Σχολείο (καθηγητές, συμμαθητές, φίλοι), τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, την Εκκλησία και άλλες Κοινωνικές Ομάδες.

Συμπέρασμα

Ο έφηβος διακρίνεται για τη νοητική περιέργεια, την επιθετικότητα, την αντιδραστικότητα, την ενεργητικότητα, την ανάγκη ανεξαρτητοποίησης, την ανάγκη αναγνώρισης, την ανασφάλεια, την ταύτιση σε διάφορα κοινωνικά μοντέλα, την μίμηση σε τρίτους, τις σωματικές και ψυχικές διαφοροποιήσεις, τις μεταπτώσεις με επιπτώσεις έξαρσης-ύφεσης και κυρίως την κρίση ταυτότητας.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες διαμορφώνουν τον χαρακτήρα και συμβάλλουν στην δόμηση της προσωπικότητας του ατόμου, η οποία ολοκληρώνεται με το πέρας της εφηβείας.

Στο έμμεσο περιβάλλον του εφήβου συναντούμε και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τα οποία ο ίδιος παρακολουθεί καθημερινά και δέχεται τα μηνύματά τους, ειδικά της βίας τα οποία έχουν αυξηθεί σε υπερβολικό βαθμό τα τελευταία χρόνια και τα οποία τον επηρεάζουν, επειδή είναι αρκετά ευάλωτος και διακατέχεται από εσωτερικές συγκρούσεις.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ & ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗ ΒΙΑ

Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ & ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας και

της βίας του διαδικτύου επηρεάζουν τη συμπεριφορά

των εφήβων προς τη βία

Η σημερινή εποχή διακρίνεται από την πληθώρα ερεθισμάτων-μηνυμάτων που καταφθάνουν μέσω των ΜΜΕ και πρωταρχικά του ανεξέλεγκτου διαδικτύου και στη συνέχεια της τηλεόρασης.

Επιπλέον το διαδίκτυο έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως παντού και είναι εξαιρετικά δύσκολος ο έλεγχός του. Το Ε.Σ.Ρ όπως διαπιστώνεται υπολειτουργεί, αφήνοντας πραγματικά ανεξέλεγκτο το προβαλλόμενο βίαιο υλικό της τηλεόρασης.

Τα ΜΜΕ έχουν την τάση πολλές φορές να παραμορφώνουν την πραγματικότητα και να παρουσιάζουν ειδήσεις, εκπομπές, έργα, προγράμματα κ.ά με τρομακτικό τρόπο, με βία, που σκοπό έχουν, όπως φαίνεται να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του κοινού.

Τα ΜΜΕ και συγκεκριμένα το διαδίκτυο και η τηλεόραση είναι δύο μέσα που προσφέρουν τις πληροφορίες τους με οπτικοακουστικό τρόπο, ο οποίος επηρεάζει πολύ περισσότερο και σε βάθος, το συναίσθημα, το νοητικό και το παρορμητικό στοιχείο του ανθρώπου. Η επιρροή μηνυμάτων με τον οπτικοακουστικό τρόπο διαπιστώνεται από αρχαιοτάτων χρόνων με την ταύτιση του κοινού στους διαφορετικούς ρόλους των ηθοποιών στα αρχαία θέατρα δημιουργώντας μια κάθαρση. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, αυτή η κατάσταση (κάθαρση) είναι το αποτέλεσμα απελευθέρωσης διαφόρων συναισθημάτων.

Ο έφηβος δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη σαν προσωπικότητα και γι’ αυτό είναι αρκετά ευάλωτος, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται εύκολα από τις εκάστοτε προβολές των ΜΜΕ.

H τηλεόραση και το διαδίκτυο επιδρούν θετικά και αρνητικά στους εφήβους. Θετικά συμβάλλουν στην ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων και της φαντασίας τους. Αρνητικά, -με βάση παγκόσμιες έρευνες και μελέτες- δημιουργούν ή αυξάνουν την ήδη υπάρχουσα επιθετική, παραβατική και αντικοινωνική συμπεριφορά των εφήβων. Αποτέλεσμα είναι η σταδιακή απευαισθητοποίηση στη βία, στη σταδιακή μείωση ή εξάλειψη των γνωστικών, συναισθηματικών αντιδράσεων, καθώς και στη δημιουργία εθισμού στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο.

Το αποτέλεσμα αυτών των προβολών βίας από τα ΜΜΕ είναι ότι οι έφηβοι κάνουν αποδεκτή τη βία την οποία δεν θεωρούν κακή (εφόσον προβάλλεται από το αποδεκτό μέσο της κοινωνίας, που είναι η τηλεόραση και το διαδίκτυο).

Η έλλειψη επικοινωνίας δημιουργεί ρήξεις στην οικογένεια, στη σχέση των γονέων με τα παιδιά τους και γενικά στο κοινωνικό σύνολο. Η ρήξη αυτή οδηγεί τον έφηβο στην απομόνωση, στην απόσυρση, με συνέπεια την εμφάνιση διαφόρων συμπτωμάτων, όπως επιθετικότητα, βία, μελαγχολία, χρήση των ναρκωτικών, συμμετοχή σε βανδαλιστικές, εγκληματικές ομάδες κ.ά.

Γι’ αυτούς τους λόγους θα πρέπει σύσσωμη η Πολιτεία σε συνεργασία με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, την Εκκλησία και ειδικούς φορείς να συνεργαστούν, ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι παράγοντες με στόχο την πρόληψη ή μείωση της βίας που εξασκούνται μέσω ΜΜΕ προς τους εφήβους.

Τα συγκεκριμένα ΜΜΕ επηρεάζουν την Κοινή Γνώμη και διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερο ρόλο που προβληματίζει όχι μόνο την ελληνική κοινωνία, αλλά και την παγκόσμια. Τούτο οφείλεται στην συνεχή αύξηση καθημερινής προβολής βίαιων εικόνων, μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Πολλά ερωτηματικά μπορούμε να θέσουμε σχετικά με τον συσχετισμό της προβολής βίας από τα συγκεκριμένα ΜΜΕ και τη βίαιη συμπεριφορά των εφήβων.

Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν την Κοινή Γνώμη, επηρεάζουν, τη γνώμη των εφήβων καλλιεργώντας συγκεκριμένα μοντέλα συμπεριφοράς. Η τηλεόραση δημιουργεί μοντέλα ταύτισης. Οι νέοι ταυτίζονται με τους ηθοποιούς και σε άγριους ρόλους των πρωταγωνιστών, στους κακούς, στα τέρατα που συνεχώς επιτίθενται, σκοτώνουν, παρασέρνοντας και καταστρέφοντας ότι βρίσκουν μπροστά τους.

Η βία που μεταδίδουν τα ΜΜΕ με εικόνες άγριες, φρίκης, φόβου, τρόμου, πανικού, σαδισμού, μαζοχισμού μπορούν να επηρεάσουν το συναίσθημά των εφήβων που βρίσκεται σε μια σύγχυση, λόγω της ιδιάζουσας ηλικίας τους και να τους δημιουργήσει ή να τους αυξήσει την ήδη επιθετικότητά τους, ειδικά όταν καθημερινά παρακολουθούν σκηνές βίας.

Η επιρροή βίας μπορεί να δημιουργηθεί και μέσω διαφημίσεων. Η προβολή διαφημίσεων του πλούτου, ακριβών ενδυμάτων κλπ. βάζουν τους εφήβους στο κυνηγητό, στην κούρσα της εύκολης απόκτησής τους, που μπορεί να τους θέσει κάποια στιγμή και εκτός νόμου.

Το διαδίκτυο πολύ εύκολα εμφανίζει εικόνες βίας, πορνογραφία και κάθε είδους σεξουαλική διαστροφή. Επίσης οι έφηβοι κινδυνεύουν από παρενόχληση από άγνωστους μέσα από το διαδίκτυο, από ιστιακούς τόπους συνάντησης και συνομιλίας (chat). Πάρα πολλά έφηβοι συνομιλούν με γνωστούς, φίλους και αγνώστους μέσω chat. Ήδη τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό -μέσω διαδικτύου- ο κυβερνοεκφοβισμός προς τους εφήβους, ο οποίος εκδηλώνεται με απειλητικό και εκβιαστικό τρόπο.

Οι έφηβοι στη σημερινή εποχή που γκρεμίζεται πλέον ο οικογενειακός θεσμός και χάνεται η επικοινωνία, βρίσκουν διέξοδο παρακολουθώντας πολλές ώρες τηλεόραση και σερφάροντας στο internet, με αποτέλεσμα να γίνονται θύματα χειραγώγησης των εκάστοτε ΜΜΕ και κατά συνέπεια και του Κράτους.

Κατερίνα Σούμπαση

Κοινωνική Ψυχολόγος, Ψυχοπαθολόγος, Ψυχοθ/τρια

Μεταπτυχιακό στις Επιστήμες της Αγωγής (Paris VIII)

Eξειδίκευση στη Δημοσιογραφία  LCM (London Centre of Management)

(Μορφοψυχολόγος, Συγγραφέας)

Τηλ.: 69 47 69 57 07